Τα Θεμέλια

Η Ψυχοθεραπεία Gestalt εντάσσεται στις ανθρωπιστικές σχολές ψυχοθεραπείας και αριθμεί σχεδόν 80 χρόνια ιστορίας με αφετηρία την έκδοση του πρώτου της θεωρητικού κειμένου (Ego Hunger and Aggression) το 1942.

Τα θεμέλια τέθηκαν από τους Fritz Perls (1883-1970) και τη σύζυγό του Laura Perls (1905-1990) οι οποίοι ξεκίνησαν την επαγγελματική τους πορεία ως ψυχαναλυτές στο πλαίσιο του πρωτοποριακού πνευματικού και καλλιτεχνικού κλίματος στο Βερολίνο και την Φρανκφούρτη κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Υπήρξαν δύο ιδιαίτερα καλλιεργημένοι και εκπαιδευμένοι ψυχοθεραπευτές. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Fritz Perls είχε σπουδάσει ιατρική και είχε εκπαιδευτεί στην ψυχανάλυση. Υπήρξε μεταξύ άλλων βοηθός του Kurt Goldstein, αναλυόμενος της Karen Horney, της Clara Happel, του Wilhelm Reich, της Ellen Deutsch και ασχολήθηκε με το θέατρο ως ερασιτέχνης ηθοποιός με επιρροές από τον Max Reinhart. H Laura Perls είχε πραγματοποιήσει σπουδές μοντέρνου χορού, κατείχε διδακτορικό στην Μορφολογική Ψυχολογία και είχε εκπαιδευτεί στην ψυχανάλυση. Υπήρξε αναλυόμενη του Karl Landauer, της Frieda Fromm-Reichmann, εποπτευόμενη του Otto Fenichel, μαθήτρια, επί σειρά ετών, των Kurt Goldstein, Martin Buber και Paul Tillich. Στο ζεύγος Perls ανατέθηκε από τον Ernest Jones, μαθητή, συνεργάτη και μετέπειτα βιογράφου του Sigmund Freud, η ίδρυση του Ψυχαναλυτικού Ινστιτούτου της Ν. Αφρικής το 1933. Ήδη από το 1936 ο Perls είχε αρχίσει να διαφοροποιείται από την ψυχαναλυτική θεωρία του Freud και είχε εισπράξει απόρριψη για τις θεωρητικές του θέσεις. Το 1942 εξέδωσε το βιβλίο Ego Hunger and Aggression,το οποίο σήμανε την οριστική του ρήξη με την ορθόδοξη ψυχανάλυση. Με την βοήθεια των Erich Fromm και Karen Horney το ζεύγος Perls μετανάστευσε στην Ν. Υόρκη στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Εκεί πλαισιώθηκε από μια ομάδα διανοουμένων όπως ο Paul Goodman, o Isador From, o Elliot Shapiro, o Paul Weiss, κ.ά. Μέσα από τις αλληλεπιδράσεις και ζυμώσεις που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο αυτής της ομάδας διαμορφώθηκαν οι τελικές θεωρητικές διατυπώσεις της νέας προσέγγισης οι οποίες εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1951 με τον τίτλο Gestalt Therapy, Excitement and Growth in the Human Personality το οποίο αποτέλεσε και αποτελεί το μείζων θεωρητικό κείμενο της Ψυχοθεραπείας Gestalt.

Η Φύση του Ανθρώπου

Η ψυχοθεραπεία Gestalt κατανοεί τον άνθρωπο ως ένα πολύπλευρο όλον  το οποίο αποτελεί οργανικό μέρος ενός ευρύτερου περιβάλλοντος(πεδίου) και καθορίζεται θεμελιακά από το πλέγμα των σχέσεων  στις οποίες συμμετέχει μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Βασική συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης είναι  η ανάγκη για διαπροσωπική σύνδεση: το άτομο καθίσταται  ανθρώπινο πρόσωπο  στο πλαίσιο της σχέσης του με έναν άλλον άνθρωπο ή, αλλιώς, στην ανθρώπινη κοινότητα.  Με άλλα λόγια η φύση του ανθρώπου είναι σχεσιακή.

Η Έννοια της Υγείας

Η υγεία  εννοείται ως η αρμονική σύνθεση όλων των πλευρών, δυνατοτήτων και λειτουργιών του ατόμου. Η σκέψη, το συναίσθημα, τα σωματικά αισθήματα, οι αισθήσεις αποτελούν διαφοροποιημένες λειτουργίες ενός ενιαίου οργανισμού ο οποίος βρίσκεται κάθε στιγμή σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του. Η αντίληψη είναι μια ενεργητική διαδικασία νοηματοδότησης  που καθορίζεται από την εκάστοτε παρούσα κατάσταση του οργανισμού (εδώ και τώρα), η οποία εμπεριέχει αναπόφευκτα την ιστορία του (παρελθόν) και την μελλοντική κατάσταση την οποία ατενίζει (μέλλον). O άνθρωπος, ως οργανισμός, κατευθύνεται από τη φύση του στο να διατηρεί σταθερές ορισμένες συνθήκες της κατάστασής του προκειμένου να επιβιώνει και να αναπτύσσεται (αυτορρύθμιση του οργανισμού).  Όντας αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντος το οποίο διαρκώς μεταβάλλεται   αποτελεί  και ο ίδιος ένα γίγνεσθαι που καλείται  ανά πάσα στιγμή να δημιουργεί  μια ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη για σταθερότητα και στην ανάγκη για αλλαγή.

Η Πηγή των Προβλημάτων Ψυχικής Υγείας

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας πηγάζουν, κυρίως, από τις διαταραχές στη σχέση Εγώ-Εσύ (I-Thou κατά τον M. Buber), όταν δηλαδή χάνεται από τον ορίζοντα ο άλλος ως πρόσωπο και γίνεται αντικείμενο μεταχείρισης, εργαλείο και μέσο για έναν σκοπό. Η κατάσταση αυτή επιφέρει οδύνη στο άτομο την οποία αντιμετωπίζει αναπτύσσοντας τρόπους αντίληψης και σχέσης με τον εαυτό του και τον κόσμο που το βοηθούν να ανταπεξέλθει, ωστόσο υποβαθμίζουν  την περαιτέρω αναπτυξιακή του πορεία. Η απώλεια της ποιότητας Εγώ-Εσύ στις διαπροσωπικές  μας σχέσεις, αλλά και ευρύτερα στις σχέσεις μας με τη φύση και τον κόσμο, αποτελεί τη ρίζα των ψυχοπαθολογικών φαινομένων. Ο πολιτισμός με τον προγραμματισμένο και μαζικοποιημένο τρόπο ζωής που επιβάλλει στα άτομα, παραβλάπτει θεμελιακά την ποιότητα Εγώ-Εσύ και καθίσταται  ο μείζων παράγοντας ψυχοπαθολογίας.

Ο Κύριος Θεραπευτικός Παράγων

Ο κύριος θεραπευτικός παράγοντας βρίσκεται στη σχέση θεραπευτή- θεραπευόμενου την οποία ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος  συνδημιουργούν και στην οποία συμβάλλουν ως ισότιμοι συνεργάτες. Στο πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης ο θεραπευόμενος εκπαιδεύεται να αποκτά επίγνωση πάνω σ τις  ανάγκες του και να αναλαμβάνει κατάλληλη δράση για την ικανοποίησή τους.  Μαθαίνει να εστιάζει στην εμπειρία του, στα συναισθήματά  του, στα σωματικά του αισθήματα, τις αισθήσεις, τις σκέψεις , τη δραστηριότητα της φαντασίας του και, εν τέλει, σε όλο το φάσμα των βιωμάτων του και στοχαζόμενος επί αυτών λαμβάνει καθοδήγηση και διαμορφώνει  ένα πλαίσιο προσανατολισμού για τις επιλογές, αποφάσεις και πράξεις του.

Πηγές

Bocian, B. (1998). Gestalt Therapy and Psychoanalysis: Toward a BetterUnderstanding of a Figure-Ground Relationship. Gestalt Review, 2(3):232-252

Bowman, C.E. (2005). The History and Development of Gestalt Therapy.

In Woldt A.L. and Toman S.M. (eds).Gestalt Therapy: History,Theory, and Practice(pp3-20). California: Sage Publications Ltd.

Buber, M. (2004). I and Thou. London: Continuum (first published 1937).

Hycner, R. (1993). Between Person and Person. New York: The Gestalt Journal Press.

Perls, L. (1988). In Wysong, J. and Rosenfeld, E. (eds). An Oral  History of Gestalt Therapy (pp3-25). NY: The Center for Gestalt Development (Originally published in1982).

Perls, F. (1947/1969a). Ego, Hunger and Aggression. New York: Vintage Books (first published in South  Africa in 1942).

Perls, F., Hefferline, R.F. and Goodman, P. (2003). Gestalt Therapy: Excitement and Growth in the Human Personality. London: Souvenir Press. (first published  in America in 1951).

© Για την Ελληνική Εταιρία Ψυχοθεραπείας Gestalt, Κωνσταντίνος Κώστας